Jurisdikcija

PRAVOSUĐE U REPUBLICI SRBIJI

Nadležnost sudova
- Nadležnost sudova u Republici Srbiji
  
  (stanje na dan 1. januara 2014. godine)
  
  Nadležnost u krivičnoj oblasti:
  
  Nadležnost osnovnog suda u prvom stepenu u krivičnom postupku: 1. sudi za krivična dela za koja je kao glavna kazna predviđena novčana kazna ili kazna zatvora do deset i deset godina ako za pojedina od njih nije nadležan drugi sud; 2. odlučuje o molbi za prestanak mere bezbednosti ili pravne posledice osude za krivična dela iz svoje nadležnosti, 3) pruža opštu međunarodnu pravnu pomoć u krivičnim stvarima.
  Nadležnost Višeg suda u prvom stepenu u krivičnom postupku: 1) sudi za krivična dela za koja je kao glavna kazna predviđena kazna zatvora preko deset godina; 2) sudi za krivična dela: protiv čovečnosti i drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom, protiv Vojske Srbije; odavanje državne tajne; odavanje službene tajne; krivično delo propisano zakonom koji uređuje tajnost podataka; pozivanje na nasilnu promenu ustavnog uređenja; izazivanje nacionalne, rasne i verske mržnje i netrpeljivosti; povreda teritorijalnog suvereniteta; udruživanje radi protivustavne delatnosti; povreda ugleda Republike Srbije; povreda ugleda strane države ili međunarodne organizacije; pranje novca; kršenje zakona od strane sudije, javnog tužioca i njegovog zamenika; ugrožavanje bezbednosti vazdušnog saobraćaja; ubistvo na mah; silovanje; obljuba nad nemoćnim licem; obljuba zloupotrebom položaja; otmica; trgovina maloletnim licima radi usvojenja; nasilničko ponašanje na sportskoj priredbi i javnom skupu; primanje mita; zloupotreba položaja odgovornog lica (član 234. stav 3. Krivičnog zakonika); zloupotreba u javnim nabavkama (član 234a stav 3. Krivičnog zakonika); 3) sudi u krivičnom postupku prema maloletnicima; 4) odlučuje o molbi za prestanak mere bezbednosti ili pravne posledice osude za krivična dela iz svoje nadležnosti; 5) odlučuje o zahtevima za rehabilitaciju; 6) odlučuje o zabrani rasturanja štampe i širenja informacija sredstvima javnog informisanja; 7) vodi postupak za izručenje okrivljenih i osuđenih lica, 8) pruža međunarodnu pravnu pomoć u postupcima za krivična dela iz svoje nadležnosti, 9) izvršava krivične presude inostranih sudova; 10) odlučuje o sukobu nadležnosti osnovnih sudova sa svog područja, 11) obezbeđuje i pruža pomoć i podršku svedocima i oštećenima i vrši druge poslove određene zakonom.
  Nadležnost Višeg suda u drugom stepenu u krivičnom postupku: odlučuje o žalbama na odluke osnovnih sudova: 1) o merama za obezbeđenje prisustva okrivljenog; 2) za krivična dela za koje je propisana novčana kazna i kazna zatvora do pet godina.
  Nadležnost Apelacionog suda u krivičnom postupku: 1) odlučuje o žalbama na odluke viših sudova u krivičnim stvarima; 2) odlučuje o žalbama na odluke osnovnih sudova u krivičnom postupku, ako za odlučivanje o žalbi nije nadležan viši sud.
  Nadležnost Vrhovnog kasacionog suda (v.infra)
  
  Nadležnost u građanskoj oblasti
  
  Nadležnost osnovnog suda u prvom stepenu u parničnom postupku: 1) sudi u građanskopravnim sporovima ako za pojedine od njih nije nadležan drugi sud i vodi izvršne i vanparnične postupke za koje nije nadležan neki drugi sud; 2) sudi u stambenim sporovima; 3) sudi u sporovima povodom zasnivanja, postojanja i prestanka radnog odnosa; 4) sudi o pravima, obavezama i odgovornostima iz radnog odnosa; 5) sudi o naknadi štete koju zaposleni pretrpi na radu ili u vezi sa radom; 6) sudi o sporovima povodom zadovoljavanja stambenih potreba na osnovu rada; 7) pruža građanima pravnu pomoć, 8) vrši poslove međunarodne pravne pomoći u građanskim stvarima.
  Nadležnost Višeg suda u prvom stepenu u parničnom postupku: 1) sudi u građanskopravnim sporovima kad vrednost predmeta spora omogućuje izjavljivanje revizije; 2) sudi u sporovima o autorskim i srodnim pravima i zaštiti i upotrebi pronalazaka, industrijskog dizajna, modela, uzoraka, žigova, oznaka geografskog porekla, topografije integrisanih kola, odnosno topografije poluprovodničkih proizvoda i oplemenjivača biljnih sorti ako nije nadležan drugi sud; 3) sudi u sporovima o osporavanju ili utvrđivanju očinstva i materinstva; 4) sudi u sporovima za zaštitu od diskriminacije i zlostavljanja na radu; 5) sudi u sporovima o objavljivanju ispravke informacije i odgovora na informaciju zbog povrede zabrane govora mržnje, zaštite prava na privatni život, odnosno prava na lični zapis, propuštanja objavljivanja informacije i naknade štete u vezi sa objavljivanjem informacije; 6) sudi u sporovima povodom štrajka; 7) sudi povodom kolektivnih ugovora ako spor nije rešen pred arbitražom; 8) sudi povodom obaveznog socijalnog osiguranja ako nije nadležan drugi sud; 9) sudi povodom matične evidencije; 10) sudi povodom izbora i razrešenja organa pravnih lica ako nije nadležan drugi sud; 10) odlučuje o priznanju i izvršenju stranih sudskih odluka u građanskim stvarima i arbitražnih odluka ako nije nadležan drugi sud.
  Nadležnost Višeg suda u drugom stepenu u parničnom postupku: 1) odlučuje o žalbama na rešenja u građanskopravnim sporovima osnovnih sudova; 2) odlučuje o žalbama na presude u sporovima male vrednosti; 3) odlučuje o žalbama u vanparničnim postupcima.
  Nadležnost Apelacionog suda u parničnom postupku: 1) odlučuje o žalbama na odluke viših sudova u građanskim stvarima; 2) odlučuje o žalbama na presude osnovnih sudova u građanskopravnim sporovima, ako za odlučivanje o žalbi nije nadležan viši sud.
  Nadležnost Vrhovnog kasacionog suda (v.infra)
  
  Posebna parnična i dr.nadležnost privrednih sudova
  
  Nadležnost privrednog suda u prvom stepenu: 1) u sporovima između domaćih i stranih privrednih društava, preduzeća, zadruga i preduzetnika i njihovih asocijacija (privredni subjekti); 2) u sporovima koji nastanu između privrednih subjekata i drugih pravnih lica u obavljanju delatnosti privrednih subjekata, kao i kad je u navedenim sporovima jedna od stranaka fizičko lice ako je sa strankom u odnosu materijalnog suparničarstva; 3) u sporovima o autorskim i srodnim pravima i zaštiti i upotrebi pronalazaka, industrijskog dizajna, modela, uzoraka, žigova, oznaka geografskog porekla, topografije integrisanih kola, odnosno topografije poluprovodničkih proizvoda i oplemenjivača biljnih sorti koji nastanu između subjekata iz tačke 1; 4) u sporovima povodom izvršenja i obezbeđenja iz nadležnosti privrednih sudova, a u sporovima povodom odluka izabranih sudova samo kad su donete u sporovima iz tačke 1; 5) u sporovima koji proizlaze iz primene Zakona o privrednim društvima ili primene drugih propisa o organizaciji i statusu privrednih subjekata, kao i u sporovima o primeni propisa o privatizaciji i hartijama od vrednosti; 6) u sporovima o stranim ulaganjima; 7) u sporovima o brodovima i vazduhoplovima, plovidbi na moru i unutrašnjim vodama i sporovima u kojima se primenjuju plovidbeno i vazduhoplovno pravo, izuzev sporova o prevozu putnika; 8) u sporovima o zaštiti firme; 9) u sporovima povodom upisa u sudski registar; 10) u sporovima povodom reorganizacije, sudske i dobrovoljne likvidacije i stečaja osim sporova za utvrđenje postojanja zasnivanja i prestanka radnog odnosa koji su pokrenuti pre otvaranja stečaja; 11) vodi postupak za upis u sudski registar pravnih lica i drugih subjekata, ako za to nije nadležan drugi organ; 12) vodi postupak stečaja i reorganizacije; određuje i sprovodi izvršenje na osnovu verodostojnih isprava kada se odnose na lica iz tačke 1; 13) određuje i sprovodi izvršenje i obezbeđenje odluka privrednih sudova, a odluka izabranih sudova samo kad su donete u sporovima iz tačke 1; 14) odlučuje o priznanju i izvršenju stranih sudskih i arbitražnih odluka donetih u sporovima iz tačka 1; 15) određuje i sprovodi izvršenje i obezbeđenje na brodovima i vazduhoplovima; 16) vodi vanparnične postupke koji proizlaze iz primene Zakona o privrednim društvima; 17) odlučuje o privrednim prestupima i s tim u vezi o prestanku zaštitne mere ili pravne posledice osude; 18) pruža međunarodnu pravnu pomoć za pitanja iz svoje nadležnosti i vrši i druge poslove određene zakonom.
  Nadležnost Privrednog apelacionog suda: 1) odlučuje o žalbama na odluke privrednih sudova i drugih organa, u skladu sa zakonom; 2) odlučuje o sukobu nadležnosti i o prenošenju nadležnosti privrednih sudova; 3) utvrđuje pravne stavove radi jedinstvene primene zakona iz nadležnosti privrednih sudova.
  Nadležnost Vrhovnog kasacionog suda (v.infra)
  
  Nadležnost Vrhovnog kasacionog suda u krivičnim, građanskim i dr. stvarima
  
  Nadležnost Vrhovnog kasacionog suda: 1) odlučuje o vanrednim pravnim sredstvima izjavljenim na odluke sudova Republike Srbije i u drugim stvarima određenim zakonom; 2) odlučuje o sukobu nadležnosti između sudova, ako za odlučivanje nije nadležan drugi sud, kao i o prenošenju nadležnosti sudova radi lakšeg vođenja postupka ili drugih važnih razloga; 3) obezbeđuje jedinstvenu sudsku primenu prava i jednakost stranaka u sudskim postupcima; 4) razmatra primenu zakona i drugih propisa i rad sudova; 5) imenuje sudije Ustavnog suda, 6) daje mišljenje o kandidatu za predsednika Vrhovnog kasacionog suda.
  
  Nadležnost prekršajnih sudova
  
  Nadležnost prekršajnog suda u prvom stepenu: 1) sudi u prekršajnim postupcima ako nije nadležan organ uprave, 2) pruža međunarodnu pravnu pomoć u okviru svoje nadležnosti i vrši druge poslove određene zakonom. Nadležnost Prekršajnog apelacionog suda: 1) odlučuje o žalbama na odluke prekršajnih sudova, 2) o žalbama na odluke koje u prekršajnom postupku donose organi uprave, 3) o sukobu i prenošenju mesne nadležnosti prekršajnih sudova i vrši druge poslove određene zakonom.
  
  Nadležnost Upravnog suda
  
  sudi u upravnim sporovima i pruža međunarodnu pravnu pomoć u okviru svoje nadležnosti
  
  Rešavanje o sukobu i prenošenju nadležnosti
  
  Viši sud odlučuje o sukobu nadležnosti osnovnih sudova sa svog područja i vrši druge poslove određene zakonom.
  Apelacioni sud odlučuje o sukobu nadležnosti nižih sudova sa svog područja ako za odlučivanje nije nadležan viši sud, o prenošenju nadležnosti osnovnih i viših sudova kad su sprečeni ili ne mogu da postupaju u nekoj pravnoj stvari i vrši druge poslove određene zakonom.
  Privredni apelacioni sud odlučuje o sukobu nadležnosti i o prenošenju nadležnosti privrednih sudova, utvrđuje pravne stavove radi jedinstvene primene zakona iz nadležnosti privrednih sudova i vrši druge poslove određene zakonom.
  Vrhovni kasacioni sud odlučuje o sukobu nadležnosti između sudova, ako za odlučivanje nije nadležan drugi sud, kao i o prenošenju nadležnosti sudova radi lakšeg vođenja postupka ili drugih važnih razloga.
  
  SPECIJALNA NADLEŽNOST SUDOVA
  
  Nadležnost za krivična dela ratnih zločina
  
  Zakonom o organizaciji i nadležnosti državnih organa u postupku za ratne zločine (2003-2009) organizovani su posebni državni organi za otkrivanje i gonjenje krivičnih dela ratnih zločina: Služba za otkrivanje ratnih zločina pri Ministarstvu za unutrašnje poslove i Tužilaštvo za ratne zločine.
  Ustanovljena je i specijalna nadležnost sudova za ova krivična dela, tako što u prvom stepenu sudi Viši sud u Beogradu –Odeljenje za ratne zločine, za teritoriju Republike Srbije, a u drugom stepenu sudi Apelacioni sud u Beogradu – Odeljenje za ratne zločine. U Okružnom zatvoru u Beogradu obrazovana je Posebna pritvorska jedinica za izdržavanje pritvora određenog u krivičnom postupku za krivična dela ratnih zločina.
  Specijalni sud za ratne zločine nadležan je da sudi za: 1) krivična dela protiv čovečnosti i drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom (čl.370-386 KZ), 2) teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava izvršena na teritoriji bivše Jugoslavije od 1. januara 1991. godine koja su navedena u Statutu Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju; kao i 3) krivična dela pomoći učiniocu navedenih krivičnih dela.
  
  Nadležnost za krivična dela organizovanog kriminala
  
  Zakonom o organizaciji i nadležnosti državnih organa u suzbijanju organizovanog kriminala, korupcije i drugih posebno teških krivičnih dela (2002-2013) organizovani su posebni državni organi za otkrivanje i gonjenje dela organizovanog kriminala: Služba za suzbijanje organizovanog kriminala pri Ministarstvu za unutrašnje poslove i Tužilaštvo za organizovani kriminal.
  Ustanovljena je i specijalna nadležnost sudova za krivična dela organizovanog kriminala, tako što u prvom stepenu sudi Viši sud u Beogradu – Posebno odeljenje, za teritoriju Republike Srbije, a u drugom stepenu sudi Apelacioni sud u Beogradu – Posebno odeljenje. U Okružnom zatvoru u Beogradu obrazovana je Posebna pritvorska jedinica za izdržavanje pritvora za krivična dela organizovanog kriminala.
  Specijalni sud za organizovani kriminal nadležan je da sudi za: 1) krivična dela organizovanog kriminala (teška dela učinjenja u kriminalnoj grupi tri i više lica), 2) krivična dela protiv ustavnog uređenja i bezbednosti Republike Srbije, 3) krivična dela protiv službene dužnosti lica na javnim funkcijama, 4) krivična dela zloupotreba službenog položaja kada vrednost pribavljene imovinske koristi prelazi iznos od 200.000.000 dinara, 5) krivična dela međunarodnog terorizma i krivična dela finansiranja terorizma, kao i 6) krivična dela protiv državnih organa i krivična dela protiv pravosuđa izvršena u vezi sa navedenim krivičnim delima.
  
  Nadležnost za krivična dela visokotehnološkog kriminala
  
  Zakonom o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala (2005-2009) organizovani su posebni državni organi za otkrivanje i gonjenje krivičnih dela kriminala vezanih za računare i računarske mreže: Služba za borbu protiv visokotehnološkog kriminala pri Ministarstvu za unutrašnje poslove i posebno Odeljenje Višeg javnog tužilaštva u Beogradu, kojim rukovodi Posebni tužilac, za teritoriju cele Republike
  Ustanovljena je i specijalna nadležnost sudova za krivična dela visokotehnološkog kriminala, tako što u prvom stepenu za ta dela sudi Viši sud u Beogradu – posebno Odeljenje za borbu protiv visokotehnološkog kriminala, za teritoriju Republike Srbije, a u drugom stepenu sudi Apelacioni sud u Beogradu – Posebno odeljenje.
  Specijalni sud za visokotehnološki kriminal nadležan je da sudi za: 1) krivična dela protiv bezbednosti računarskih podataka određena Krivičnim zakonikom; 2) krivična dela protiv intelektualne svojine, imovine, privrede i pravnog saobraćaja, kod kojih se kao objekat ili sredstvo izvršenja krivičnih dela javljaju računari, računarski sistemi, računarske mreže i računarski podaci, kao i njihovi proizvodi u materijalnom ili elektronskom obliku, ako broj primeraka autorskih dela prelazi 2000 ili nastala materijalna šteta prelazi iznos od 1.000.000 dinara; 3) krivična dela protiv sloboda i prava čoveka i građanina, polne slobode, javnog reda i mira i ustavnog uređenja i bezbednosti Republike Srbije, koja se zbog načina izvršenja ili upotrebljenih sredstava mogu smatrati krivičnim delima visokotehnološkog kriminala.
  
  MREŽA ORGANA PRAVOSUĐA U REPUBLICI SRBIJI:
  - Vrhovni kasacioni sud je najviši sud u Republici Srbiji i sedište mu je u Beogradu
  - Upravni sud ima sedište u Beogradu, i tri posebna odeljenja: u Kragujevcu, Nišu I Novom Sadu
  - sudovi opšte nadležnosti: 66 osnovnih sudova, 25 viših sudova i 4 apelaciona suda (u Beogradu, Kragujevcu, Nišu i Novom Sadu)
  - prekršajni sudovi: 44 prekršajna suda i Prekršajni apelacioni sud u Beogradu, sa Odeljenjima u Kragujevcu, Nišu i Novom Sadu
  - privredni sudovi: 16 privrednih sudova i Privredni apelacioni sud u Beogradu
  - javna tužilaštva: 58 osnovnih javnih tužilaštava, 25 viših javnih tužilaštava, 4 apelaciona javna tužilaštva (u Beogradu, Kragujevcu, Nišu i Novom Sadu) i Republičko javno tužilaštvo
  - javna pravobranilaštva – Republički javni pravobranilac i javni pravobranioci u Pokrajini, gradu i opštini
  - javni beležnici – po jedan na svakih 25.000 stanovnika
  - advokati organizovani u Advokatsku komoru Srbije i Advokatsku komoru Vojvodine

REGIONALNO PRAVOSUĐE

Pravosuđe u BIH
- Pravosuđe u Bosni i Hercegovini
  
  Pravosuđe u BiH je uređeno propisima federalnih jedinica: Republike Srpske i Federacije BiH. Na nivou države Bosne i Hercegovine ustanovljen je Sud Bosne i Hercegovine, uređen Zakonom o sudu Bosne i Hercegovine - „Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“, br. 29/00, 16/02), koji je stupio na snagu 8.12.2000. godine, sa docnijim izmjenama i dopunama Zakona o Sudu Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“, br. 24/02, 3/03, 37/03, 42/03, 4/04, 9/04, 35/04, 61/04)
  
  Da bi se osiguralo efikasno ostvarivanje nadležnosti države Bosne i Hercegovine i poštovanje ljudskih prava i vladavine zakona na njenoj teritoriji, osniva se Sud Bosne i Hercegovine. Sjedište Suda je u Sarajevu
  
  NADLEŽNOST SUDA BOSNE I HERCEGOVINE
  
  Krivična nadležnost
  1. Sud je nadležan za krivična djela utvrđena Krivičnim zakonom Bosne i Hercegovine i drugim zakonima Bosne i Hercegovine
  2. Sud je dalje nadležan za krivična djela utvrđena zakonima Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine kada ta krivična djela:
    - ugrožavaju suverenitet, teritorijalni integritet, političku nezavisnost, nacionalnu sigurnost i međunarodni subjektivitet Bosne i Hercegovine;
    - mogu imati ozbiljne reperkusije ili štetne posljedice na privredu Bosne i Hercegovine, ili mogu izazvati druge štetne posljedice za Bosnu i Hercegovinu ili mogu izazvati ozbiljnu ekonomsku štetu ili druge štetne posljedice izvan teritorije datog entiteta ili Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine.
  3. U nadležnosti Suda je takođe da:
  Upravna nadležnost
  1. Sud je nadležan da odlučuje po tužbama protiv konačnih upravnih akata, odnosno kada se radi o upravnoj šutnji, institucija Bosne i Hercegovine i njenih tijela, javnih agencija, javnih korporacija, institucija Distrikta Brčko i drugih organizacija utvrđenih zakonom države Bosne i Hercegovine, donesenih u vršenju javnih ovlaštenja.
  2. Sud je naročito nadležan da:
    - ocjenjuje zakonitost pojedinačnih i općih izvršnih upravnih akata donesenih na osnovu državnog zakona, pri vršenju javnih funkcija organa vlasti Bosne i Hercegovine iz stava 1. ovog člana, za koje zakonom nije predviđeno sudsko ispitivanje;
    - rješava imovinske sporove između države i entiteta, između države i Distrikta Brčko, između entiteta, između entiteta i Distrikta Brčko i između institucija Bosne i Hercegovine koje su povezane sa vršenjem javnih ovlaštenja;
    - rješava sukob nadležnosti između sudova iz entiteta, i sudova entiteta i sudova Distrikta Brčko, te između Suda Bosne i Hercegovine i bilo kojeg drugog suda;
    - odlučuje o ponavljanju postupka u sporovima iz stava 1. i tačaka a) i b) ovog stava.
  Apelaciona nadležnost
  1. Sud je nadležan da odlučuje po:
    - žalbama protiv presuda ili odluka koje donese Krivično odjeljenje ovog Suda;
    - žalbama protiv presuda ili odluka koje donese Upravno odjeljenje ovog Suda;
    - vanrednim pravnim lijekovima protiv pravosnažnih odluka koje su donijela odjeljenja Suda, osim zahtjeva za ponavljanje postupka.
  2. Sud je takođe nadležan i za:
    - rješavanje po prigovorima koji se odnose na kršenje izbornog zakona i dodatnih propisa i uputstava koje donosi Stalna izborna komisija;
    - rješavanje u svim drugim predmetima kada je to predviđeno zakonom Bosne i Hercegovine.

Pravosuđe u Crnoj Gori
- Osnivanje, organizacija i nadležnost sudova u Republici Crnoj Gori
  
  ZAKON O SUDOVIMA
  
  "Službeni list RCG", br. 5/2002, 49/2004 i Sluţbeni list CG", br. 22/2008
  
  Sudovi su:
  1. osnovni sud;
  2. viši sud;
  3. privredni sud;
  4. Apelacioni sud Crne Gore ;
  5. Upravni sud Crne Gore ;
  6. Vrhovni sud Crne Gore ;
  Viši sudovi su:
  1. Viši sud u Bijelom Polju - za područja osnovnih sudova u: Bijelom Polju, Beranama, Žabljaku, Kolašinu, Plavu, Pljevljima i Rožajama i
  2. Viši sud u Podgorici - za područja osnovnih sudova u: Podgorici, Baru, Danilovgradu, Kotoru, Nikšiću, Ulcinju, Herceg-Novom i Cetinju.
  Osnovni sudovi su:
  1. Osnovni sud u Baru - za teritoriju opštine Bar;
  2. Osnovni sud u Beranama - za teritoriju opština Berane i Andrijevica;
  3. Osnovni sud u Bijelom Polju - za teritoriju opština Bijelo Polje i Mojkovac;
  4. Osnovni sud u Danilovgradu - za teritoriju opštine Danilovgrad;
  5. Osnovni sud u Ţabljaku - za teritoriju opština Žabljak i Šavnik;
  6. Osnovni sud u Kolašinu - za teritoriju opštine Kolašin;
  7. Osnovni sud u Kotoru - za teritoriju opština Kotor, Budva i Tivat;
  8. Osnovni sud u Nikšiću - za teritoriju opština Nikšić i Plužine;
  9. Osnovni sud u Plavu - za teritoriju opštine Plav;
  10. Osnovni sud u Pljevljima - za teritoriju opštine Pljevlja;
  11. Osnovni sud u Podgorici - za teritoriju Glavnog grada Podgorice;
  12. Osnovni sud u Roţajama - za teritoriju opštine Rožaje;
  13. Osnovni sud u Ulcinju - za teritoriju opštine Ulcinj;
  14. Osnovni sud u Herceg Novom - za teritoriju opštine Herceg Novi;
  15. Osnovni sud u Cetinju - za teritoriju Prestonice Cetinje.

Pravosuđe u Federaciji Bosne i Hercegovine
- Pravosuđe u Federaciji Bosne i Hercegovine
  
  SUDOVI
  
  Općinski sudovi obrazuju se za područje jedne ili više općina u kantonu.
  
  Kantonalni sudovi obrazuju se za područje jednog kantona
  
  Vrhovni sud Federacije je najviši žalbeni sud u Federaciji. Vrhovni sud Federacije ima sjedište u Sarajevu i nadležan je za područje cijele Federacije.
  
  Sjedište i područje općinskih sudova
  Općinski sudovi u Unsko-sanskom kantonu su:
  1. Općinski sud u Bihaću za područje općina Bihać i Bosanski Petrovac;
  2. Općinski sud u Bosanskoj Krupi za područje općina Bosanska Krupa i Buţim. Općinski sud u Bosanskoj Krupi ima odjeljenje izvan sjedišta suda u Bužimu, za područje općine Bužim;
  3. Općinski sud u Cazinu za područje općine Cazin;
  4. Općinski sud u Sanskom Mostu za područje općina Sanski Most i Ključ;
  5. Općinski sud u Velikoj Kladuši za područje općine Velika Kladuša.
  Općinski sud u Posavskom kantonu je Općinski sud u Orašju za područje općina Orašje, Domaljevac-Šamac i Odžak.
  
  Općinski sudovi u Tuzlanskom kantonu su:
  1. ) Općinski sud u Gračanici za područje općina Gračanica i Doboj- Istok;
  2. Općinski sud u Gradačcu za područje općina Gradačac i Srebrenik. Općinski sud u Gradačcu ima odjeljenje izvan sjedišta suda u Srebreniku, za područje općine Srebrenik;
  3. ) Općinski sud u Kalesiji za područje općina Kalesija, Teočak i Sapna;
  4. )Općinski sud u Tuzli za područje općina Tuzla, Lukavac i Čelić;
  5. ) Općinski sud u Živinicama za područje općina Živinice, Banovići i Kladanj. Općinski sud u Živinicama ima odjeljenje izvan sjedišta suda u Kladnju za područje općine Kladanj.
  Općinski sudovi u Zeničko-dobojskom kantonu su:
  1. Općinski sud u Kaknju za područje općine Kakanj;
  2. Općinski sud u Tešnju za područje općina Tešanj, Usora i Doboj-Jug;
  3. Općinski sud u Visokom za područje općina Visoko, Vareš, Olovo i Breza. Općinski sud u Visokom ima odjeljenje izvan sjedišta suda u Olovu za područje općine Olovo;
  4. ) Općinski sud u Zavidovićima za područje općina Zavidovići i Maglaj. Općinski sud u Zavidovićima ima odjeljenje izvan sjedišta suda u Maglaju, za područje općine Maglaj;
  5. Općinski sud u Zenici za područje općine Zenica;
  6. Općinski sud u Žepču za područje općine Žepče.
  Općinski sud u Bosanskopodrinjskom kantonu – Goraţde je Općinski sud u Goraždu za područje općina Goražde, Pale-Prača i Foča-Ustikolina.
  
  Općinski sudovi u Srednjobosanskom kantonu su:
  1. Općinski sud u Travniku za područje općina Travnik, Vitez, Novi Travnik i Busovača;
  2. Općinski sud u Bugojnu za područje općina Bugojno, Gornji Vakuf-Uskoplje, Donji Vakuf, Jajce i Dobretići. Općinski sud u Bugojnu ima odjeljenje izvan sjedišta suda u Jajcu, za područje općina Jajce i Dobretići;
  3. Općinski sud u Kiseljaku za područje općina Kiseljak, Fojnica i Kreševo.
  Općinski sudovi u Hercegovačko-neretvanskom kantonu su:
  1. Općinski sud u Mostaru za područje Grada Mostara i područje općine Čitluk;
  2. Općinski sud u Konjicu za područje općina Konjic, Jablanica i Prozor- Rama;
  3. Općinski sud u Čapljini za područje općina Čapljina, Stolac, Neum i Ravno.
  Općinski sudovi u Zapadnohercegovačkom kantonu su:
  1. Općinski sud u Širokom Brijegu za područje općina Široki Brijeg i Posušje;
  2. Općinski sud u Ljubuškom za područje općina Ljubuški i Grude.
  Općinski sud u Kantonu Sarajevo je Općinski sud u Sarajevu za područje općina: Stari Grad Sarajevo, Centar Sarajevo, Novo Sarajevo, Novi Grad Sarajevo, Ilijaš, Vogošća, Hadţići, Ilidža i Trnovo.
  
  Općinski sud u Kantonu 10 je Općinski sud u Livnu za područje općina: Livno, Glamoč, Drvar, Bosansko Grahovo, Tomislavgrad i Kupres. Općinski sud u Livnu ima odjeljenje izvan sjedišta suda u Drvaru, za područje općina Drvar i Bosansko Grahovo i odjeljenje u Tomislavgradu, za područje općina Tomislavgrad i Kupres.
  
  Općinski sudovi sa privrednim odjeljenjima
  
  U privrednim predmetima općinski sudovi u kojima se obrazuju privredna odjeljenja mjesno su nadležni za područje cijelog kantona.
  
  Privredna odjeljenja obrazuju se u općinskim sudovima u: Bihaću, Orašju, Tuzli, Zenici, Goraždu, Travniku, Mostaru, Širokom Brijegu, Sarajevu i Livnu.
  
  Općinski sudovi koji vrše poslove upisa u registar
  
  Poslove upisa u registre pravnih lica vrše općinski sudovi u: Bihaću, Orašju, Tuzli, Zenici, Goraždu, Travniku, Mostaru, Širokom Brijegu, Sarajevu i Livnu za područje cijelog kantona.
  
  Sjedište i područje kantonalnih sudova
  
  Kantonalni sudovi su:
  1. Kantonalni sud u Bihaću za područje Unsko-sanskog kantona;
  2. Kantonalni sud u Odžaku za područje Posavskog kantona;
  3. Kantonalni sud u Tuzli za područje Tuzlanskog kantona;
  4. Kantonalni sud u Zenici za područje Zeničko-dobojskog kantona;
  5. Kantonalni sud u Goraždu za područje Bosanskopodrinjskog kantona - Goražde;
  6. Kantonalni sud u Novom Travniku za područje Srednjobosanskog kantona;
  7. Kantonalni sud u Mostaru za područje Hercegovačko-neretvanskog kantona;
  8. Kantonalni sud u Širokom Brijegu za područje Zapadnohercegovačkog kantona;
  9. Kantonalni sud u Sarajevu za područje Kantona Sarajevo i
  10. Kantonalni sud u Livnu za područje Kantona 10.
  Sjedište i područje Vrhovnog suda Federacije
  
  Vrhovni sud Federacije ima sjedište u Sarajevu i nadležan je za područje cijele Federacije.
  
  JAVNO TUŽILAŠTVO
  
  ZAKON O FEDERALNOM TUŽILAŠTVU FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE
  
  «Službene novine Federacije BiH», broj 19/03 (13.05.2003.)

Pravosuđe u Republici Makedoniji
- Pravosuđe u Republici Makedoniji
  
  Pravosudnu vlast vrše sudovi.
  
  Prema Zakonu o sudovima iz 1995 godine, postoji 27 prvostepenih sudova, tri žalbena suda i Vrhovni sud. .
  
  Takođe postoji Ustavni sud, čije sudije bira Sobranje. Sudovi su samostalni i nezavisni.
  
  Sudovi sude na osnovu Ustava i zakona, kao i međunarodnih sporazuma ratifikovanih u skladu sa Ustavom. Vrste sudova, sfera njihove nadležnosti, osnivanje, opoziv, organizaciju i sastav, kao i proceduru delovanja sudija regulišu se zakonom koji se usvaja većinom glasova dve trećine ukupnog broja poslanika. Sudije uživaju imunitet, o kome odlučuje Sobranje. Sudska funkcija je nekompatibilna sa drugim javnim dužnostima, delatnostima ili članstvom u političkim partijama. Političko organizovanje i aktivnosti u pravosuđu zabranjeni su. Vrhovni sud Republike Makedonije je najveći sud u republici koji obezbeđuje jednoobraznost u sprovođenju zakona od strane sudova.
  
  POSTOJEĆA ORGANIZACIJA SUDOVA U REPUBLICI MAKEDONIJI
  
  PO ZAKONU O SUDOVIMA - Службен весник бр.36/1995
  
  NOVA ORGANIZACIJA SUDOVA U REPUBLICI MAKEDONIJI
  
  PO ZAKONU O SUDOVIMA (Службен весник бр.58/2006)

Pravosuđe u Republici Hrvatskoj
- Pravosuđe u Republici Hrvatskoj
  
  SUDOVI
  
  U Republici Hrvatskoj organizacija, delokrug i stvarna nadleţnost sudova uređena je u ZAKONU O SUDOVIMA - „Narodne novine“, br.150/2005, 16/2007 I 113/2008
  
  U Republici Hrvatskoj sudbenu vlast obavljaju redovni i specijalizovani sudovi.
  
  Redovni sudovi su općinski sudovi, županijski sudovi i Vrhovni sud Republike Hrvatske.
  
  Specijalizovani sudovi su prekršajni sudovi, trgovački sudovi, Visoki prekršajni sud Republike Hrvatske, Visoki trgovački sud Republike Hrvatske i Upravni sud Republike Hrvatske.
  
  Najviši sud u Republici Hrvatskoj je Vrhovni sud Republike Hrvatske, sa sjedištem u Zagrebu.
  
  Županijski i trgovački sudovi ustanovljavaju se za područje jedne ili više županija.
  
  Visoki prekršajni sud Republike Hrvatske, Visoki trgovački sud Republike Hrvatske i Upravni sud Republike Hrvatske ustanovljavaju se za područje Republike Hrvatske sa sjedištem u Zagrebu.
  
  ZAKON
  
  O PODRUČJIMA I SJEDIŠTIMA SUDOVA
  
  Narodne novine, br.85/2008
  
  ŽUPANIJSKI SUD U VELIKOJ GORICI za područje općinskih sudova u Ivanić-Gradu, Jastrebarskom, Samoboru, Velikoj Gorici, Vrbovcu i Zaprešiću.
  - Općinski sud u Ivanić-Gradu za područje općina: Ivanjska, Kloštar Ivanić, Križ i Štefanje i gradova Ivanić-Grad i Čazma.
  - Općinski sud u Jastrebarskom za područje općina: Klinča Sela, Krašić, Pisarovina i Žumberak i grad Jastrebarsko.
  - Općinski sud u Samoboru za područje općine Stupnik i gradova Samobor i Sveta Nedelja.
  - Općinski sud u Velikoj Gorici za područje općina: Kravarsko, Orle i Pokupsko i grad Velika Gorica.
  - Općinski sud u Vrbovcu za područje općina: Dubrava, Farkaševac, Gradec, Preseka i Rakovec i grad Vrbovec.
  - Općinski sud u Zaprešiću za područje općina: Bistra, Brdovec, Dubravica, Jakovlje, Luka, Marija Gorica i Pušća i grad Zaprešić.
  ŽUPANIJSKI SUD U ZLATARU za područje općinskih sudova u Krapini, Zaboku i Zlataru.
  - Općinski sud u Krapini za područje Đurmanec, Jesenje, Petrovsko, Radoboj, Desinić i Hum na Sutli i gradova Pregrada i Krapina.
  - Općinski sud u Zaboku za područje općina: Bedekovčina, Krapinske Toplice, Sveti Kriţ Začretje, Veliko Trgovišće, Kraljevec na Sutli, Kumrovec, Tuhelj i Zagorska Sela i gradova Klanjec i Zabok.
  - Općinski sud u Zlataru za područje općina: Budinščina, Hrašćina, Konjščina, Lobor, Mače, Mihovljan, Novi Golubovec, Zlatar Bistrica, Gornja Stubica, Marija Bistrica i Stubičke Toplice i gradova Donja Stubica, Oroslavje i Zlatar.
  ŽUPANIJSKI SUD U SISKU za područje općinskih sudova u Glini, Hrvatskoj Kostajnici, Kutini i Sisku.
  - Općinski sud u Glini za područje općine Gvozd i Topusko i grada Gline.
  - Općinski sud u Hrvatskoj Kostajnici za područje općina: Donji Kukuruzari, Hrvatska Dubica, Majur i Dvor i grad Hrvatska Kostajnica.
  - Općinski sud u Kutini za područje općina: Jasenovac, Lipovljani, Popovača, Velika Ludina i gradova Kutina i Novska.
  - Općinski sud u Sisku za područje općina: Lekenik, Martinska Ves i Sunja i gradova Petrinja i Sisak.
  ŽUPANIJSKI SUD U KARLOVCU za područje Općinskog suda u Karlovcu i Ogulinu.
  - Općinski sud u Ogulinu za podruje općina: Josipdol, Plaški, Saborsko i Tounj i gradova Ogulin i Vrbovsko.
  - Općinski sud u Karlovcu za područje općina: Draganić, Krnjak, Lasinja, Barilović, Bosiljevo, Generalski Stol, Netretić, Ribnik, Žakanje, Kamanje, Cetingrad, Rakovica i Vojnić i gradova Slunj, Ozalj, Duga Resa i Karlovac.
  ŽUPANIJSKI SUD U VARAŽDINU za područje Općinskog suda u Varaždinu.
  - Općinski sud u Varaždinu za područje općina: Beretinec, Cestica, Gornji Kneginec, Jalţabet, Sveti Ilija, Sračinec, Petrijanec, Trnovec Bartolovečki, Vidovec, Vinica, Bednja, Donja Voća, Klenovnik, Maruševec, Martijanec, Mali Bukovec, Veliki Bukovec, Sveti Đurđ, Breznički Hum, Breznica, Ljubešćica, Visoko i gradova Varaţdin, Ivanec, Lepoglava, Ludbreg, Novi Marof i Varaždinske Toplice.
  ŽUPANIJSKI SUD U KOPRIVNICI za područje općinskih sudova u Koprivnici i Križevcima.
  - Općinski sud u Koprivnici za područje općina: Drnje, Đelekovec, Gola, Hlebine, Koprivnički Ivanec, Koprivnički Bregi, Legrad, Novigrad Podravski, Peteranec, Podravske Sesvete, Rasinja, Sokolovac, Ferdinandovac, Kalinovac, Kloštar Podravski, Molve, Novo Virje i Virje i gradova Đurđevac i Koprivnica.
  - Općinski sud u Kriţevcima za područje općina: Kalnik, Gornja Rijeka, Sveti Petar Orehovec i Sveti Ivan Žabno i grad Križevci.
  ŽUPANIJSKI SUD U BJELOVARU za područje općinskih sudova u Bjelovaru i Daruvaru.
  - Općinski sud u Bjelovaru za područje općina: Kapela, Nova Rača, Rovišće, Severin, Šandrovac, Velika Pisanica, Veliko Trojstvo, Zrinski Topolovac i grad Bjelovar.
  - Općinski sud u Daruvaru za područje općina: Dežanovac, Đulovac, Končanica, Sirač, Berek, Hercegovac, Velika Trnovitica i Veliki Grđevac i gradova Daruvar, Garešnica i Grubišno Polje, Lipik i Pakrac.
  ŽUPANIJSKI SUD U RIJECI za područje općinskih sudova u Crikvenici, Delnicama, Krku, Malom Lošinju, Opatiji, Rabu i Rijeci.
  - Općinski sud u Crikvenici za područje Vinodolske općine i gradova Crikvenica, Novi Vinodolski i Senj.
  - Općinski sud u Delnicama za područje općina: Brod Moravice, Fužine, Lokve, Mrkopalj, Ravna Gora i Skrad i gradova Delnice i Čabar.
  - Općinski sud u Krku za područje općina: Baška, Dobrinj, Malinska-Dubašnica, Omišalj, Punat i Vrbnik i grad Krk
  - Općinski sud u Malom Lošinju za područje gradova Cres i Mali Lošinj.
  - Općinski sud u Opatiji za područje općina: Lovran, Matulji i Mošćenička Draga i grad Opatija.
  - Općinski sud u Rabu za područje općine Lopar i grad Rab.
  - Općinski sud u Rijeci za područje općina: Čavle, Jelenje, Klana, Kostrena i Viškovo i gradova Bakar, Kastav, Kraljevica i Rijeka.
  ŽUPANIJSKI SUD U GOSPIĆU za područje Općinskog suda u Gospiću.
  - Općinski sud u Gospiću za područje općina: Gračac, Karlobag, Lovinac, Perušić, Donji Lapac, Plitvička Jezera, Udbina, Brinje i Vrhovine i gradova Gospić i Otočac.
  ŽUPANIJSKI SUD U VIROVITICI za područje Općinskog suda u Virovitici i Slatini.
  - Općinski sud u Virovitici za područje općina: Gradina, Lukač, Pitomača, Suhopolje, Špišić Bukovica i grad Virovitica.
  - Općinski sud u Slatini za područje općina: ČaĎavica, Mikleuš, Nova Bukovica, Voćin, Sopje, Crnac, Čačinci i Zdenci i gradovi Slatina i Orahovica.
  ŽUPANIJSKI SUD U POŽEGI za područje Općinskog suda u Požegi.
  - Općinski sud u Požegi za područje općina: Brestovac, Čaglin, Jakšić, Kaptol, Velika i gradova Kutjevo, Pleternica i Požega.
  ŽUPANIJSKI SUD U SLAVONSKOM BRODU za područje općinskih sudova u Novoj Gradiški i Slavonskom Brodu.
  - Općinski sud u Novoj Gradišci za područje općina: Cernik, Davor, Dragalić, Gornji Bogićevci, Okučani, Nova Kapela, Rešetari, Stara Gradiška, Staro Petrovo Selo i Vrbje i grad Nova Gradiška.
- Općinski sud u Slavonskom Brodu za područje općina: Bebrina, Brodski Stupnik, Bukovlje, Donji Andrijevci, Garčin, Gornja Vrba, Gundinci, Klakar, Oprisavci, Oriovac, Podcrkavlje, Sibinj, Sikirevci, Slavonski Šamac, Velika Kopanica i Vrpolje i grad Slavonski Brod.

Pravosuđe u Republici Sloveniji
- Pravosuđe u Republici Sloveniji
  
  (sudovi, državno tužilaštvo i državno pravobranilaštvo)
  
  SUDOVI
  
  Položaj, nadležnost i organizacija sudova u Republici Sloveniji uređena je ZAKONOM O SUDOVIMA
  – „Uradni list“, br.94/2007 i 45/2008 (i dve odluke Ustavnog suda Slovenije u br.101/2007 i 31/2008.
  
  U Republici Sloveniji postoje:
  - Vrhovni sud Republike Slovenije u Ljubljani
  - Upravni sud Republike Slovenije u Ljubljani
  - viši sudovi (4) u Celju, Kopru, Ljubljani i Mariboru
  - okruţni sudovi (11) u Celju, Kopru, Kranju, Krškom, Slovenj Gradcu, Mariboru, Murskoj Soboti, Novoj Gorici, Novom mestu, Ptuju i Ljubljani
  - okrajna sodišča (44)
  - Viši sud za radne i socijalne sporove
  - Sudovi za radne sporove (4) u Celju, Kopru, Ljubljani i Mariboru
  V Republiki Sloveniji so:
  1. Okrajno sodišče v Ajdovščini s sedežem v Ajdovščini,
  2. Okrajno sodišče v Brežicah s sedežem v Breţicah,
  3. Okrajno sodišče v Celju s sedežem v Celju,
  4. Okrajno sodišče v Cerknici s sedežem v Cerknici,
  5. Okrajno sodišče v Črnomlju s sedežem v Črnomlju,
  6. Okrajno sodišče v Domţalah s sedežem v Domţalah,
  7. Okrajno sodišče v Gornji Radgoni s sedežem v Gornji Radgoni,
  8. Okrajno sodišče v Grosupljem s sedežem v Grosupljem,
  9. Okrajno sodišče v Ilirski Bistrici s sedežem v Ilirski Bistrici,
  10. Okrajno sodišče v Idriji s sedežem v Idriji,
  11. Okrajno sodišče na Jesenicah s sedežem na Jesenicah,
  12. Okrajno sodišče v Kamniku s sedežem v Kamniku,
  13. Okrajno sodišče v Kočevju s sedežem v Kočevju,
  14. Okrajno sodišče v Kopru s sedežem v Kopru,
  15. Okrajno sodišče v Kranju s sedežem v Kranju,
  16. Okrajno sodišče v Krškem s sedežem v Krškem,
  17. Okrajno sodišče v Lenartu s sedežem v Lenartu,
  18. Okrajno sodišče v Lendavi s sedežem v Lendavi,
  19. Okrajno sodišče v Litiji s sedežem v Litiji,
  20. Okrajno sodišče v Ljubljani s sedežem v Ljubljani,
  21. Okrajno sodišče v Ljutomeru s sedežem v Ljutomeru,
  22. Okrajno sodišče v Mariboru s sedežem v Mariboru,
  23. Okrajno sodišče v Murski Soboti s sedežem v Murski Soboti,
  24. Okrajno sodišče v Novi Gorici s sedežem v Novi Gorici,
  25. Okrajno sodišče v Novem mestu s sedežem v Novem mestu,
  26. Okrajno sodišče v Ormoţu s sedežem v Ormoţu,
  27. Okrajno sodišče v Piranu s sedežem v Piranu,
  28. Okrajno sodišče v Postojni s sedežem v Postojni,
  29. Okrajno sodišče na Ptuju s sedežem na Ptuju,
  30. Okrajno sodišče v Radovljici s sedežem v Radovljici,
  31. Okrajno sodišče v Sevnici s sedežem v Sevnici,
  32. Okrajno sodišče v Seţani s sedežem v Seţani,
  33. Okrajno sodišče v Slovenski Bistrici s sedežem v Slovenski Bistrici,
  34. Okrajno sodišče v Slovenj Gradcu s sedežem v Slovenj Gradcu,
  35. Okrajno sodišče v Slovenskih Konjicah s sedežem v Slovenskih Konjicah,
  36. Okrajno sodišče v Šentjurju s sedežem v Šentjurju,
  37. Okrajno sodišče v Škofji Loki s sedežem v Škofji Loki,
  38. Okrajno sodišče v Šmarju pri Jelšah s sedežem v Šmarju pri Jelšah,
  39. Okrajno sodišče v Tolminu s sedežem v Tolminu,
  40. Okrajno sodišče v Trbovljah s sedežem v Trbovljah,
  41. Okrajno sodišče v Trebnjem s sedežem v Trebnjem,
  42. Okrajno sodišče v Velenju s sedežem v Velenju,
  43. Okrajno sodišče v Ajdovščini s sedežem v Ajdovščini,
  44. Okrajno sodišče na Vrhniki s sedežem na Vrhniki,
  45. Okrajno sodišče v Žalcu s sedežem v Žalcu,
  V Republiki Sloveniji so:
  1. Okrožno sodišče v Celju s sedežem v Celju,
  2. Okrožno sodišče v Kopru s sedežem v Kopru,
  3. Okrožno sodišče v Kranju s sedežem v Kranju,
  4. Okrožno sodišče v Krškem s sedežem v Krškem,
  5. Okrožno sodišče v Ljubljani s sedežem v Ljubljani,
  6. Okrožno sodišče v Mariboru s sedežem v Mariboru,
  7. Okrožno sodišče v Murski Soboti s sedežem v Murski Soboti,
  8. Okrožno sodišče v Novi Gorici s sedežem v Novi Gorici,
  9. Okrožno sodišče v Novem mestu s sedežem v Novem mestu,
  10. Okrožno sodišče na Ptuju s sedežem na Ptuju,
  11. Okrožno sodišče v Slovenj Gradcu s sedežem v Slovenj Gradcu,
  Območje Okrožnega sodišča v Celju obsega območja Okrajnega sodišča v Celju, Slovenskih Konjicah, Šentjurju, Šmarju pri Jelšah, Velenju in Žalcu,
  
  območje Okrožnega sodišča v Kopru obsega območja Okrajnega sodišča v Kopru, Ilirski Bistrici, Piranu, Postojni in Sežani,
  
  območje Okrožnega sodišča v Novi Gorici obsega območja Okrajnega sodišča v Novi Gorici, Ajdovščini, Idriji, Novi Gorici in Tolminu,
  
  območje Okrožnega sodišča v Kranju obsega območja Okrajnega sodišča v Kranju, na Jesenicah, v Radovljici in Škofji Loki,
  
  območje Okrožnega sodišča v Krškem obsega območja Okrajnega sodišča v Krškem, Brežicah in Sevnici, območje Okrožnega sodišča v Ljubljani obsega
  
  območja Okrožnega sodišča v Ljubljani, na Vrhniki, v Cerknici, Domžalah, Grosupljem, Kamniku, Kočevju, Litiji in Trbovljah,
  
  območje Okrožnega sodišča v Novem mestu obsega območja Okrajnega sodišča v Novem mestu, Črnomlju in Trebnjem,
  
  območje Okrožnega sodišča na Ptuju obsega območji Okrajnega sodišča na Ptuju in v Ormožu,
  
  območje Okrožnega sodišča v Mariboru obsega območja Okrajnega sodišča v Mariboru, Lenartu in Slovenski Bistrici,
  
  območje Okrožnega sodišča v Murski Soboti obsega območja Okrajnega sodišča v Murski Soboti, Gornji Radgoni, Lendavi in Ljutomeru,
  
  območje Okrožnega sodišča v Slovenj Gradcu pa obsega območje Okrajnega sodišča v Slovenj Gradcu.
  - Vrhovno sodišče
  DRŽAVNA TUŽILAŠTVA
  
  Zakon o državnem tožilstvu (uradno prečiščeno besedilo, ZDT-UPB5) (Ur.l. RS, št. 94/2007)
  
  ORGANIZACIJA DRŽAVNEGA TOŽILSTVA
  V Republiki Sloveniji so:
  1. Vrhovno drţavno tožilstvo Republike Slovenije;
  2. Okrožna državna tožilstva:
    - Okrožno državno tožilstvo v Celju;
    - Okrožno državno tožilstvo v Kopru;
    - Okrožno državno tožilstvo v Kranju;
    - Okrožno državno tožilstvo v Krškem;
    - Okrožno državno tožilstvo v Ljubljani;
    - Okrožno državno tožilstvo v Mariboru;
    - Okrožno državno tožilstvo v Murski Soboti;
    - Okrožno državno tožilstvo v Novi Gorici;
    - Okrožno državno tožilstvo v Novem mestu;
    - Okrožno državno tožilstvo na Ptuju;
    - Okrožno državno tožilstvo v Slovenj Gradcu.
  Sedež Vrhovnega državnega tožilstva je v Ljubljani.
  
  DRŽAVNO PRAVOBRANILAŠTVO
  
  Zakon o Državnem pravobranilstvu
  
  Uradni List 20/1997
  (Zakon o Državnem pravobranilstvu (ZDPra),
  
  Uradni List 17/2006
  Zakon o spremembah in dopolnitvah zakona o Državnem pravobranilstvu (ZDPra-A) in
  
  Uradni list 41/2006
  (Zakon o Državnem pravobranilstvu (uradno prečiščeno besedilo) /ZDPra-UPB1/
  
  http://zakonodaja.gov.si/rpsi/r03/predpis_ZAKO483.html

Pravosuđe u Republici Srpskoj
- Pravosuđe u Republici Srpskoj
  
  S U D O V I
  
  ZAKON O SUDOVIMA
  
  („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 111/2004, 109/2005, 37/2006)
  
  Osnovni sudovi osnivaju se za područje jedne ili više opština.
  
  Okružni sudovi osnivaju se za područje dva ili više osnovnih sudova.
  
  Vrhovni sud je najviši sud u Republici Srpskoj. Sjedište Vrhovnog suda je u Banjoj Luci.
  
  Osnovni sudovi su:
  1. Osnovni sud u Banjoj Luci za područje opština Banja Luka i Laktaši;
  2. Osnovni sud u Bijeljini za područje opština Bijeljina, Ugljevik i Lopare. Osnovni sud u Bijeljini ima odjeljenje van sjedišta suda u Loparama za područje opštine Lopare;
  3. Osnovni sud u Višegradu za područje opština Višegrad, Rudo, Rogatica i Ustiprača. Osnovni sud u Višegradu ima odjeljenje van sjedišta suda u Rogatici za područje opštine Rogatica;
  4. Osnovni sud u Vlasenici za područje opština Vlasenica, Šekovići, Han Pijesak i Milići;
  5. Osnovni sud Gradišci za područje opština Gradiška i Srbac. Osnovni sud u Gradišci ima odjeljenje van sjedišta suda u Srpcu za područje opštine Srbac;
  6. Osnovni sud u Derventi za područje opština Derventa i Bosanski Brod. Osnovni sud u Derventi ima odjeljenje van sjedišta suda u Bosanskom Brodu za područje opštine Bosanski Brod;
  7. Osnovni sud u Doboju za područje opština Doboj i Petrovo;
  8. Osnovni sud u Zvorniku za područje opština Zvornik i Osmaci;
  9. Osnovni sud u Kotor Varoši za područje opština Kotor Varoš, Čelinac i Kneţevo. Osnovni sud u Kotor Varoši ima odjeljenje van sjedišta suda u Kneževu za područje opštine Kneževo;
  10. Osnovni sud u Modriči za područje opština Modriča, Vukosavlje, Šamac, Pelagićevo i Donji Žabari. Osnovni sud u Modriči ima odjeljenje van sjedišta suda u Šamcu za područje opštine Šamac, Pelagićevo i Donji Žabari;
  11. Osnovni sud u Mrkonjić Gradu za područje opština Mrkonjić Grad, Šipovo, Jezero, Istočni Drvar, Drinić, Kupres u Republici Srpskoj i Ribnik;
  12. Osnovni sud u Novom Gradu za područje opština Novi Grad, Kostajnica i Krupa na Uni;
  13. Osnovni sud u Prijedoru za područje opština Prijedor, Oštra Luka i Kozarska Dubica. Osnovni sud u Prijedoru ima odjeljenje van sjedišta suda u Kozarskoj Dubici za područje opštine Kozarska Dubica;
  14. Osnovni sud u Prnjavoru za područje opštine Prnjavor;
  15. Osnovni sud u Sokocu za područje opština Sokolac, Istočni Stari Grad, Pale, Lukavica, Kasindol i Trnovo. Osnovni sud u Sokocu ima odjeljenje van sjedišta suda u Istočnom Sarajevu za područje opština Istočno Sarajevo, Kasindol i Trnovo;
  16. Osnovni sud u Tesliću za područje opštine Teslić;
  17. Osnovni sud u Trebinju za područje opština Trebinje, Ljubinje, Berkovići, Bileća, Istočni Mostar, Nevesinje i Gacko. Osnovni sud u Trebinju ima odjeljenje van sjedišta suda u Nevesinju za područja opština Nevesinje, Gacko i Istočni Mostar;
  18. Osnovni sud u Foči za područje opština Foča, Kalinovik i Čajniče;
  19. Osnovni sud u Srebrenici za područje opština Srebrenica i Bratunac.
  Osnovni sudovi s privrednim odjeljenjima
  
  U privrednim predmetima, osnovni sudovi u kojima se osnivaju privredna odjeljenja mjesno su nadležni za cijelo područje koje je u nadležnosti odgovarajućeg okružnog suda.
  
  Privredna odjeljenja osnivaju se u Osnovnim sudovima u Banjoj Luci, Bijeljini, Doboju, Trebinju i Sokocu.
  
  Osnovni sudovi koji vrše poslove upisa u registar
  
  Poslove upisa u registre pravnih lica ili samostalnih preduzetnika za koje je zakonom predviđeno da ih vrše sudovi, vrše Osnovni sudovi u Banjoj Luci, Bijeljini, Doboju, Trebinju i Sokocu, za cijelo područje koje je u nadležnosti odgovarajućeg okružnog suda.
  
  Osnovni sudovi koji odlučuju o prekršajima iz oblasti poreza i carina
  
  U prekršajnim predmetima iz oblasti poreza i carina mjesno su nadležna prekršajna odjeljenja osnovnih sudova iz člana 24. ovog zakona, za cijelo područje u nadležnosti odgovarajućeg okružnog suda.
  
  Okružni sudovi su:
  1. Okružni sud u Banjoj Luci za područje Osnovnih sudova u Banjoj Luci, Gradišci, Kotor Varoši, Prijedoru, Prnjavoru, Novom Gradu i Mrkonjić Gradu;
  2. Okružni sud u Bijeljini za područje Osnovnih sudova u Bijeljini, Zvorniku i Srebrenici;
  3. Okružni sud u Doboju za područje Osnovnih sudova u Doboju, Derventi, Modriči i Tesliću;
  4. Okružni sud u Trebinju za područje Osnovnih sudova u Trebinju i Foči; i
  5. Okružni sud u Istočnom Sarajevu za područje Osnovnih sudova u Sokocu, Višegradu i Vlasenici.
  JAVNA TUŽILAŠTVA
  
  Tužilačka organizacija u Republici Srpskoj ustrojena je Zakonom o javnom tužilaštvu, koji je doneo Visoki predstavnik za BiH 21.avgusta 2002.godine.
  Republičko tužilaštvo osnovano je za teritoriju Republike Srpske, Okružno javno tužilaštvo za područje Okružnog suda i Osnovno javno tužilaštvo za područje Osnovnog suda.
  
  NOTARI
  
  Zakon o notarima - Sluţbeni glasnik Rep.Srpske: 86/ 2004
  
  Služba notara je javna služba koju obavljaju notari, koji su samostalni i nezavisni nosioci te službe.
  
  Zadatak notara je da vrši obradu, ovjeravanje i potvrđivanje javnih isprava, te vrši druge poslove u skladu sa ovim zakonom.
  
  Za notara može biti imenovano samo lice koje kumulativno ispunjava sljedeće uslove:
  1. da je državljanin Bosne i Hercegovine,
  2. da ima poslovnu sposobnost i ispunjava opšte zdravstvene uslove,
  3. da je diplomiralo na pravnom fakultetu u Bosni i Hercegovini ili prije 06.04.1992. godine na pravnom fakultetu u bivšoj Jugoslaviji. Ukoliko je diploma stečena na pravnom fakultetu u nekoj drugoj državi, ovaj uslov se stiče nakon nostrifikacije diplome od nadležnog organa,
  4. da je položilo pravosudni ispit u Bosni i Hercegovini ili prije 06.04.1992. godine u bivšoj Jugoslaviji. Ukoliko je pravosudni ispit položen u nekoj drugoj drţavi, ovaj uslov se stiče nakon priznavanja tog ispita od strane ministarstva,
  5. da nije osuđivano na kaznu zatvora za krivična djela protiv čovječnosti i međunarodnog prava, protiv službene ili druge dužnosti ili za drugo krivično djelo izvršeno s umišljajem, koje u vrijeme imenovanja još nije brisano iz kaznene evidencije koju vodi nadležni organ i
  6. da ima položen notarski ispit.
  ADVOKATURA
  
  Zakon o advokaturi Republike Srpske (1992)

MEĐUNARODNO PRAVOSUĐE

Evropski sud za ljudska prava u Strazburu
- Evropski sud za ljudska prava u Strazburu
  
  Institucija evropskog pravosuđa. Evropski sud za ljudska prava u Strazburu je međunarodna pravosudna institucija ustanovljena Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, koju je 1950.godine usvojio Savet Evrope. Evropski sud radi od 1959. godine, a čini ga 45 sudija - sud ima onoliko sudija koliko je zemalja članica Saveta Evrope.
  
  Organizacija, nadležnost i ovlašćenja Evropskog suda uređeni su Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i osnovnim slobodama (čl. 19 - 51), a postupak pred Sudom uređen je Poslovnikom koji je stupio na snagu 1. novembra 1998. godine.
  
  Stranačka legitimacija. Sudu u Strazburu apelacijom mogu da se obrate pojedinci, grupe ili nevladine organizacije kojima su prekršena neka od osnovnih prava i koji svoje pravo ne mogu da ostvare pred domaćim pravosudnim i upravnim organima. Pravo na podnošenje apelacije ne odnosi se samo na domaće državljane, već ono pripada svakome (strancu, licu bez državljanstva) ko je pod jurisdikcijom države-članice i ko u kaže da mu je pravo uskraćeno. Podnosilac apelacije može da bude ovlašćeni advokat, a takođe i nevladina organizacija može se pojaviti kao punomoćnik žrtve i zastupati je pred Sudom. Pravo pojavljivanja pred Sudom imaju i sindikati, verske zajednice, privatne asocijacije ili profesionalna udruženja, u ime svojih članova, pod uslovom da imaju ovlašćenje da zastupaju svoje članstvo. Sud ne prihvata anonimne apelacije, ali žalilac – oštećeni može prilikom podnošenja apelacije tražiti da se njegov identitet ne otkriva. Kako se time odstupa od pravila da je u postupku pred Sudom obezbeđen javni pristup informacijama, Sud će dozvoliti anonimnost samo u izuzetnim i valjano obrazloženim slučajevima.
  
  Podnosilac apelacije treba da dokaže da ima legitimni interes da se pojavi kao stranka jer nije dopuštena tužba u opštem interesu, odnosno stranka ne može da bude pojedinac koji se javlja u ime svih potencijalno ugroženih (actio popularis). U praksi Suda je dozvoljeno da, ako žrtva iz nekog opravdanog razloga ne može da se obrati Sudu, to učini član njegove porodice. Postupak mogu da pokrenu i pojedinci, kao tzv. indirektne žrtve, koji trpe zbog kršenja prava njihovih srodnika od strane države koju tuže, ali moraju da prilože dokaze koji potvrđuju ovakvu tvrdnju. To su u praksi najčešće supružnik, dete ili drugi srodnik oštećenog, koji se pojavljuju pred Sudom ako je žrtva nije više živa ili ako u toku razmatranja apelacije apelant umre.Dozvoljeno je da se u postupku pojave i lice ili grupa, kao tzv. potencijalne žrtve, koji tvrde da su već izloženi ili postoji velika izvesnost da će biti izloženi dejstvu nekih državnih akata ili prakse nekih državnih organa i da će im na taj način biti povređena neka od zagarantovanih prava.
  
  Pred Evropskim sudom tužena može biti samo država, jer nisu prihvatljive apelacije podnete protiv pojedinaca ili nevladinih organizacija.
  
  Iscrpljenje domaćeg pravnog puta. Pre obraćanja Evropskom sudu, stranka mora da iscrpi sva pravna sredstva i procedure koji joj stoje na raspolaganju u domaćem zakonodavstvu. Međutim, čak iako nisu iskorišćeni svi domaći pravni lekovi, Sud može prihvatiti apelaciju ako apelant dokaže da su pravni lekovi njemu nedostupni ili da bi upotreba pravnih lekova bila neefikasna ili da bi trajala neopravdano dugo.
  
  Apelacija mora biti blagovremena, tj. mora biti podneta u roku od šest meseci od dana donošenja konačne odluke od strane nadležnog organa države u kojoj je povreda prava izvršena. Rok počinje da teče od momenta kada apelant iskoristi sve domaće efektivne i delotvorne pravne lijekove. Ako osporavana presuda pred domaćim sudom nije objavljena javno, rok počinje da teče od dana kada je ta pravnosnažna odluka dostavljena stranci.
  
  Od Suda se može tražiti samo da ustanovi da li je u konkretnom slučaju prekršeno neko pravo podnosioca apelacije i da odluči na koji način će oštećeni dobiti zadovoljenje ili odgovarajuću naknadu zbog štete koja mu je na taj način učinjena. Sud takođe može da ukaže državi koja su zakonska rešenja u njenom zakonodavstvu nesaglasna sa Konvencijom i da joj naloži u kom delu i kako treba da izmeni praksu rada državnih organa.
  
  Procedura. Evropski sud, po pravilu, ne zakazuje usmena ročišta, ali sudsko veće ima ovlašćenje da odluči da li će zakazati ročište ili će se voditi samo pismena rasprava. Celokupna prepiska sa podnosiocem apelacije ili njegovim zastupnicima odvija se na jednom od službenih jezika Suda, engleskom ili francuskom, a veće može odobriti i prepisku na jednom od službenih jezika tužene države.
  
  Sud če odbaciti apelaciju/tužbu: ako je ona već podnosena nekoj drugoj međunarodnoj instanci radi ispitivanja, ako je nespojiva sa odredbama Konvencije ili protokola uz nju, ako je očigledno neosnovana, tj. ako ona već na prvi pogled ne ukazuje ni na kakvu mogućnost da je neko pravo povređeno, između ostalog i zbog toga što nisu priloženi nikakvi dokazi ili zato što navodi podnosioca, čak i da su tačni, ne bi nikako mogli da se kvalifikuju kao kršenje nekog prava iz Evropske konvencije, kad tužba predstavlja zloupotrebu prava na apelaciju, tj. kad je podnesena samo radi ličnog zadovoljenje, šikaniranje drugih, publiciteta, promocije svoje politike ili propagandnog delovanja, kao i koja sadrži očigledno neistinite navode ili uvredljive formulacije, kao i ako podnosilac ne postupi po traženju Suda i ne dostavi tražene podatke i informacije ili dopune predmeta.
  
  Kad se upusti u postupak, Evropski sud može odlukom utvrditi da je došlo do povrede prava ili da takve povrede nema.. Ako Sud utvrdi da je došlo do povrede prava, on će, na zahtev stranke, dosuditi pravičnu naknadu štete koju je stranka pretrpela. Presude Evropskog suda za ljudska prava su nedvosmislene i ne ostavljaju obavezanoj državi članici gotovo nikakav slobodan prostor za izigravanje odluka ili za njihovo neizvršenje.
  
  Da bi se obezbjedila jednakost stranaka pred Evropskim sudom i lakši pristup pojedinaca koji su žrtve kršenja nekog prava Sudu, Poslovnik Suda predvidio je da na zahtjev podnosioca apelacije ili po sopstvenoj inicijativi, predsjednik vijeća može da odluči da stranka koristi besplatnu pravnu pomoć. U tom slučaju apelant apelacije mora da dokaže da nema dovoljno sredstava da nadoknadi potrebne troškove. Naknada u tom slučaju pokriva troškove advokatskih usluga ili troškove zastupnika, ali i troškove puta i drugih izdataka koji se odnose na postupak.
  
  Kontrola izvršenja presuda. Ovo i stoga što izvršenje presuda ovog Suda kontroliše Komitet ministara Saveta Evrope, ne samo u pogledu obaveze države da naknadi štetu, već i u odnosu na primenu drugih mera na koje je država članica obavezana, a koje zavise od vrste povređenog prava. Te mere mogu da se sastoje u ponavljanju postupka pred domaćim organima, izmeni domaćeg zakonodavstva, izmeni sudske prakse, ispravljanju odluke nekog domaćeg organa i sl.
  
  Evropski sud za ljudska prava u Strazburu, upravo iz razloga što pruža zaštitu osnovnih ljudskih sloboda i prava, razvio je mehanizme delotvornog i efikasnog izvršenja svojih odluka, tako da se danas smatra najefikasnijim međunarodnim sudom.
  
  Izvršenje presuda Evropskog suda nadzire Komitet Ministara (Committee of Ministers) Saveta Evrope, koji je osnovao i svoj pomoćni organ za tu namenu - Komitet za izvršenje koji prati izvršenje presuda u državama članicama i o tome obaveštava Komitet ministara.
  
  Građani uživaju mogućnost zaštite svojih osnovnih sloboda i prava pred Evropskim sudom od onog momenta kada njihova država izvrši ratifikaciju Evropske konvencije o ljudskim pravima i osnovnim slobodama i njenih protokola. Države članice Saveta Evrope su se izričito obavezale da će obezbediti svakom licu pod svojom jurisdikcijom sva prava i slobode koje garantuje Konvencija, kao i da će se povinovati konačnoj presudi Evropskog suda u svakom sporu u kojem su tužene strane, što podrazumeva da će sprovesti i izvršenje presuda iz takvog spora na svojoj teritoriji.
  
  U skladu s tim, države članice Saveta Evrope odgovorne su: a) da obustave ili spreče povredu prava utvrđenu presudom, b) da isplate utvrđenu pravičnu naknadu i c) da onemoguće buduće takve ili slične povrede prava i sloboda. Odgovornost, postavljena na tako širokoj osnovi, znači da se obaveza države ne iscrpljuje samo kroz isplatu reparacije oštećenom licu i njegovu ličnu satisfakciju, već i kroz usvajanje opštih mera koje imaju za posledicu donošenje novih ili reviziju postojećih pravnih normi, kako bi se, u skladu sa presudom, obustavile tekuće ili onemogućile buduće slične povrede prava i sloboda.
  
  Komitet ministara Saveta Evrope doneo je 10. januara 2001. godine "Pravila o primeni člana 46. stav 2. Evropske konvencije o ljudskim pravima" , po kojima se nadzire izvršenje presuda Evropskog suda u državama.članicama, kao i "Preporuku No.R 2000-2 od 19. januara 2000. godine o mogućnosti ponovnog ispitivanja i novog postupka pred domaćim sudovima". U skladu s pravilom 3b, Komitet ministara u sprovođenju nadzora nad izvršenjem presude od strane tužene države, ispituje izvršenje naloženih individualnih mera, tj. da li je podnosiocu zahteva pred Evropskim sudom plaćena naknada dodeljena od tog suda, uključujući i kamate, a od države traži izjašnjenje o tome da li je preduzela i druge mere, individualnog i opšteg karaktera, kojima je cilj vraćanje oštećene strane u položaj u kome je bila pre povrede (restitutio in integrum) i, ujedno, sprečavanje novih povreda na bilo čijoj strani. Po pravilu, ako se prava oštećenog ne mogu vratiti u pređašnje stanje, Sud mu određuje isplatu pravične naknade, ali može da naloži i druge individualne mere, npr. donošenje presude u razumnom roku (kad domaći sud uopšte nije uzeo predmet u rad), sprovođenje sudskog izvršenja i dr.
  
  Komitet ministara nadzire izvršenje i presuda o mirnom i prijateljskom rešenju spora (friendly settlement), koji su okončani nagodbom između tužene države i podnosioca zahteva.
  
  Mere suda. Novčana naknada utvrđena od strane Evropskog suda određuje se u evrima, sa predviđenom kamtom za slučaj docnje, a isplaćuje, u roku koji odredi sud - najčešće u roku od tri meseca, u nacionalnoj valuti prema kursu na dan isplate.
  
  Preporuka Komiteta ministara u Preporuci od 18. januara 2000.godine, kao jednu od mera koja rezultira iz presude Evropskog suda, predviđa mogućnost ponavljanja postupka pred domaćim sudom. Prvi uslov za to je da je Evropski sud utvrdio takvu materijalnu ili procesnu povredu Konvencije koja dovodi u sumnju ishod postupka pred domaćim sudom zbog kojeg je i podnet zahtev Evropskom sudu. Drugi uslov je da je podnosilac zahteva izložen negativnom dejstvu odluke domaćeg pravosuđa tako da posledice koje trpi ne mogu biti otklonjene samo putem isplate pravične naknade. Srbija, kao i većina zemalja, poznaje ponavljanje postupka kao vanredno pravno sredstvo, a Zakon o parničnom postupku iz 2004.godine, u skladu sa obavezama države kao članice Saveta Evrope, predviđa da je jedan od razloga za ponavljanje pravnosnažno završenog postupka, i donošenje u istoj stvari odluke Evropskog suda za ljudska prava (član 422. tač. 10. ZPP-a). Zakonik o krivičnom postupku iz 2001.godine, obzirom da je usvojen pre ulaska SCG u Savet Evrope, nije predvideo tu mogućnost.
  
  Osim individualnih mera usmerenih ka samom podnosiocu zahteva, nije retkost da države članice pod uticajem odluka Evropskog suda, preduzimaju i mere opšteg karaktera kao što je izmena sopstvene sudske prakse i propisa. Tako je, primera radi, Italija pod uticajem odluka Evropskog suda 24. marta 2001. godine izvršila izmenu Zakona o parničnom postupku (tzv.Pinto law)^[1] uvodeći pravni lek zbog dužine trajanja postupka u građanskim stvarima, omogućavajući podnosiocima zahteva da i bez obraćanja Evropskom sudu, dobiju pravičnu naknadu zbog povrede člana 6. stav 1. Konvencije o ljudskim pravima. Francuska je svoje krivično zakonodavstvo uskladila sa Konvencijom nakon rezolucija donesenih povodom slučaja Hakkar protiv Francuske. Hrvatska je 2002.godine izmenila svoj Ustavni zakon i predvidela mogućnost pokretanja postupka pred Ustavnim sudom Hrvatske i pre nego što je iscrpljen predviđeni pravni put, u slučaju kada se radi o gruboj povredi ustavnih prava, a redovni sud nije u razumnom roku doneo odluku (član 63.UZ). Na taj način, praksa Evropskog suda ne samo što je u službi zaštite ljudskih sloboda i prava pojedinaca, grupa i nevladinih organizacija, već je i svojevrsan katalizator za potpuniju harmonizaciju pravnih sistema država članica Saveta Evrope sa Evropskom konvencijom o ljudskim slobodama i pravima.
  
  Ako tužena država ne izvršava presudu Evropskog suda, Komitet ministara može u skladu sa Pravilom 7. usvojiti privremene rezolucije (interim resolution), radi pribavljanja informacija od države o toku izvršenja, davanja sugestija i primedbi u vezi s izvršenjem, kao i radi izražavanja zabrinutosti zbog nepostupanja. Tužena država, u pravilu, reaguje i preduzima potrebne mere za izvršenje presude. Nakon što država preduzme sve što je naloženo presudom, Komitet donosi konačnu rezoluciju (final resolution) kojom zaključuje da je presuda izvršena u skladu sa članom 46. stav 2. Konvencije.
  
  Međutim, u slučaju da država ne uvaži privremenu rezoluciju i ne ispuni obaveze koje su joj naložene sudskom presudom, Komitet ministara može doneti odluku o suspenziji članstva države ili čak o njenom isključenju iz članstva Saveta Evrope.
  
  _________________________________
  
  [1] Radi se o izmeni člana 375.Zakona o parničnom postupku Italije, nazvanoj po imenu autora te zakonske novele

Krivični sud za bivšu SFRJ
- - Haški Tribunal -
  
  Pored Međunarodnog krivičnog suda osnovanog u Rimu 17. jula 1998. godine, sa ciljem da deluje kao stalna međunarodna sudska institucija, nekoliko godina pre toga ustanovljena su i dva ad hoc međunarodna krivična suda: Međunarodni krivični tribunal za bivšu SFR Jugoslaviju (osnovan rezolucijama Saveta bezbednosti UN broj 808 od 22. februara 1993. godine i broj 827 od 25. maja 1993. godine) i Međunarodni tribunal za Ruandu (stvoren Rezolucijom Saveta bezbednosti UN broj 955 od 9. novembra 1994. godine). U načelu, oba su nadležna da sude zbog ozbiljnih povreda međunarodnog humanitarnog prava na teritorijama navedenih država. Prvi ima sedište u Hagu (Holandija), a drugi u Aruši (Tanzanija).
  
  Međunarodni sud za krivično gonjenje lica odgovornih za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava počinjena na području bivše Jugoslavije od 1991. godine, prema svom Statutu, ovlašćen je da krivično goni lica koja su na području bivše SFRJ počinila ili naredila da se počine teške povrede Ženevskih konvencija od 12. augusta 1949., odnosno sledeća dela protiv lica ili imovine zaštićenih odredbama relevantne Ženevske konvencije: (a) namerno lišavanje života; (b) mučenje ili nečovečno postupanje, uključujući biološke eksperimente; (c) namerno nanošenje velikih patnji ili teških povreda tela ili zdravlja; (d) uništavanje i oduzimanje imovine širokih razmera koje nije opravdano vojnom nuždom, a izvedeno je protivpravno i bezobzirno; (e) prisiljavanje ratnog zarobljenika ili civila na služenje u snagama neprijateljske sile; (f) namerno uskraćivanje prava ratnom zarobljeniku ili civilu na pravičan i redovan sudski postupak;(g) protivpravna deportacija ili premeštanje ili protivpravno zatvaranje civila; (h) uzimanje civila za taoce.
  
  Međunarodni sud je ovlašćen da krivično goni lica koje su prekršile zakone i običaje rata. Ta povrede uključuju, ali nisu ograničena na: (a) korišćenje otrovnih oružja ili drugih oružja namenjenih za nanošenje nepotrebnih patnji; (b) bezobzirno razaranje gradova, sela ili naselja, ili pustošenje koje nije opravdano vojnom nuždom; (c) napad, ili bombardovanje, bilo kojim sredstvima, nebranjenih gradova, sela, stambenih objekata ili zgrada; (d) zauzimanje, uništavanje ili namerno nanošenje štete ustanovama namenjenim religiji, dobrotvornim svrhama i obrazovanju, umetnosti i nauci, istorijskim spomenicima i umjetničkim i naučnim delima;(e) pljačkanje javne ili privatne imovine.
  
  Međunarodni sud je isto tako ovlašćen da krivično goni lica koje su počinile genocid ili bilo koje od sledećih dela :(a) ubijanje pripadnika skupine; (b) nanošenje teške telesne ili duševne povrede pripadnicima skupine; (c) smišljeno nametanje pripadnicima skupine životnih uslova sračunatih da dovedu do njenog potpunog ili delimičnog fizičkog uništenja;(d) uvođenje mera kojima je cilj sprečavanje rađanja unutar skupine;(e) prisilno premeštanje dece te skupine u drugu skupinu. Kažnjiva su sledeća dela: genocid, udruživanje radi činjenja genocida, direktno i javno podsticanje na činjenje genocida, pokušaj činjenja genocida i saučesništvo u genocidu.
  
  Međunarodni sud je ovlašćen da krivično goni lica odgovorna za sledeća krivična dela kada su počinjene u oružanom sukobu, bilo međunarodnog bilo unutrašnjeg karaktera, i usmerena protiv bilo kojeg civilnog stanovništva: ubistvo, istrebljavanje, porobljavanje, deportacija, zatvaranje, mučenje, silovanje, progoni na političkoj, rasnoj i verskoj osnovi i druga nehumana dela.^[1]
  
  Proklamovani cilj Haškog tribunala je: dovođenje pred lice pravde osoba odgovornih za kršenja međunarodnog humanitarnog prava, obezbeđenje pravde i satisfakcije za žrtve, obeshrabrenje daljeg činjenja zločina, doprinos ponovnom uspostavljanju mira i podsticanje pomirenja na području bivše Jugoslavije.
  
  Međunarodni krivični tribunal za bivšu Jugoslaviju (izvorni naziv: Međunarodni sud za krivično gonjenje lica odgovornih za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava počinjena na području bivše Jugoslavije od 1991. godine) postupa u skladu sa svojim Pravilnikom o postupku i dokazima (Rules of Procedure and Evidence), koji je usvojen 11. februara 1994. godine i do maja 2002. godine noveliran 23 puta. Ovaj obimni Pravilnik, osim opštih odredaba (čl. 1–7), sadrži i: odredbe o primatu međunarodnog suda (čl. 7. bis –13); odredbe o organizaciji tog suda (o Raspravnom i Žalbenom veću, sekretarijatu Suda, tužiocu i dr. ), sadržane u čl. 14–38; pravila o istrazi, pravima i odbrani osumnjičenog (čl. 39–46); odredbe o predraspravnom postupku u čl. 47–73. (optužnica, sudski nalozi za hapšenje, preliminarni postupak, iznošenje dokaznog materijala, vanraspravno saslušanje svedoka); pravila o proceduri pred raspravnim većima u čl. 74–106 (glavna rasprava, pravila o izvođenju dokaza, izricanje presude, određivanje kazne, izvršenje kazne i naknada štete žrtvama krivičnog dela); pravila o žalbenom postupku (čl. 107–118); odredbe o preispitivanju pravnosnažne presude u slučaju pojave novih činjenica (čl. 119–122), kao i odredbe o pomilovanju i ublažavanju kazne (čl. 123–125).
  
  Osim Statuta i Pravilnika o postupku i dokazivanju, Haški Tribunal ima još nekoliko pravnih dokumenata koje primenjuje: Pravilnik o pritvoru, Pravilnik o nadzoru poseta i komunikacija sa pritvorenicima, Uputstvo za dodelu branioca po službenoj dužnosti, Profesionalni kodeks branilaca koji se pojavljuju pred Međunarodnim sudom, Etički kodeks tumača i prevodilaca zaposlenih u Međunarodnom sudu za bivšu Jugoslaviju, Pravila žalbenog postupka pritvorenika, Pravila disciplinskog postupka protiv protvorenika i Kućni red za pritvorenike.
  
  Haški Tribunal radi kroz tri pretresna veća i jedno žalbeno veće. On ima 16 stalnih sudija i najmanje 9 sudija ad litem (koji sude dok traju pojedini postupci). Sudije bira Generalna skupština Ujedinjenih nacija na period od 4 godine, pri čemu samo stalne sudije mogu biti birane ponovo. Maksimalna kazna koja se može izreći od strane Tribunala je doživotni zatvor.
  
  Odnos prema domaćem pravosuđu. Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju i domaće pravosuđe imaju istovremenu nadležnost nad teškim kršenjima međunarodnog humanitarnog prava počinjenim na području bivše Jugoslavije. Stoga, MKSJ nema monopol nad zločinima počinjenim na tlu bivše Jugoslavije i domaće pravosuđe ima punu odgovornost da goni počinioce teških kršenja međunarodnog humanitarnog prava. Međutim, MKSJ ima primat nad domaćim sudovima, te može preuzeti domaće istrage u bilo kojoj fazi ako se pokaže da je to u interesu pravde. Kao izuzetak od pravila non bis in idem, licu kojem je već suđeno pred domaćim pravosuđem za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava može se nakon toga suditi na MKSJ-u samo: 1) ukoliko je delo za koje je tom licu suđeno okarakterisano kao obično krivično djelo, ili 2) ukoliko u sudskom procesu pred domaći sudom nije bilo nepristranosti ili nezavisnosti, ili je svrha istrage ili postupka bila da se optuženi zaštiti od međunarodne krivične odgovornosti, ili se krivični postupak nije vodio dovoljno revnosno.
  
  _________________________________
  
  [1] Prema stanju iz polovine 2005.godine Haški tribunal je podigao optužnice protiv 162 lica sa područja bivše SFR Jugoslavije. Od toga, 112 optuženih se do sada pojavilo pred Sudom. U pritvoru je trenutno 56 optuženih, 22 optuženika su privremeno puštena na slobodu, jedan optuženi je u pritvoru u Republici Hrvatskoj, 17 optuženih premješteno na izdržavanje kazne, 5 optuženih oslobođeno krivice, 5 optuženih umrlo, 15 optuženih izdržalo kazne, protiv 5 optuženih povučene optužbe, 10 optuženih umrlo pre pokretanja postupka, protiv 16 optuženih povučene su optužnice, a 8 optuženika je na slobodi i za njima se traga.

Krivični sud za zločine u Ruandi
- Krivični sud za zločine u Ruandi
  
  Krivični sud za Ruandu osnovan je Rezolucijom Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija broj 955 od 8. novembra 1994. godine. Sedište ovog ad hoc suda je u gradu Aruši, u Tanzaniji.
  
  Sud je nadležan za suđenje ratnih zločina, genocida i krivičnih dela protiv humanosti, usled povreda Ženevskih konvencija u građanskom ratu na teritoriji Ruande i na teritorijama obližnjih država.
  
  Bazični pravni dokumenti ovog suda su Statut i Pravila postupka i dokazivanja, kao i drugi propisi. Broj optuženika u ovom sudu (80) je skoro upola manji nego u Haškom tribunalu za bivšu SFR Jugoslaviju

Krivični sudovi u Nirnbergu i Tokiju
- Krivični sudovi u Nirnbergu i Tokiju
- Staro rimsko pravilo kaže: "Silent leges inter arma" tj. u ratu ćute zakoni - rat je nasilje a nasilje je nespojivo sa zakonom i zakonitošću. Još niko nije uspeo da pravno reguliše pravila ratovanja koja bi obezbedila da se zaraćene strane tih pravila dosledno pridržavaju. Ipak humanitamo pravo, u okviru međunarodnog ratnog prava propisuje minimume humanosti koje je veliki broj zemalja ugradio u svoje unutrašnje zakonodavstvo, a uz to se obavezao odgovarajućim multilateralnim konvencijama na primenu tih minimalnih pravila. Običajna pravila rata na kopnu, na moru i u vazduhu, kao i brojne međunarodne konvencije imaju za cilj da obuzdaju nasilje u ratu i to tako što će se zaraćene strane medusobno i prema neutralnim državama ponašati u skladu sa dva osnovna načela ratovanja: načelom vojne potrebe, koje dozvoljava upotrebu nasilja u minimalnom obimu i intenzitetu koji su potrebni za postizanje ratnog cilja, i načelom humanosti, koje je usmereno na zaštitu života i zdravlja ljudi. I pored unilateralnog prihvatanja ovih civilizovanih načela od strane skoro svih država sveta pokazalo se, nažalost, da te standarde mnoge države različito i na svoj način tumače, što ponekad dovodi do teških zloupotreba ratnog prava i grubog i nepopravljivog kršenja humanitamog prava. Naime, logika rata, pre svega na strani agresora, produbljuje i intenzivira spiralu nasilja koje često izmiče kontroli a ponekad i samo sebi postaje cilj.
  
  Posle Prvog svetskog rata, velike civilne i vojne žrtve, razaranja i štete, dovele su do oživljavanja ideje o stalnom Međunarodnom krivičnom sudu pred kojim bi odgovarali učinioci krivični dela u ratu, i koji bi, uz to, samim svojim postojanjem, kod potencijalnih učinilaca krivičnih dela izazivao preventivnu svest da posle rata mogu lično krivično odgovarati zbog kršenja ratnog i humanitamog prava. Tada je pod pokroviteljstvom tadašnje Lige naroda sačinjena Konvencija o međunarodnom krivičnom sudu i otvorena za potpisivanje 1937. godine. Jurisdikcija tog suda ograničavala se na krivična dela propisana Konvencijom o sprečavanju i kažnjavanju terorizma, koja je u isto vreme otvorena za potpisivanje, tako da je stupanje na snagu Konvencije o Međunarodnom krivičnom sudu bilo uslovljeno stupanjem na snagu Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju terorizma. Ova Konvencija nikada nije stupila na pravnu snagu pa samim tim nije zaživeo ni Međunarodni krivični sud. Nakon Drugog svetskog rata, avgusta 1945. godine, ustanovljeni su Međunarodni vojni sudovi u Nirnbergu i Tokiju, radi suđenja i kažnjavanja glavnih ratnih zločinaca Drugog svetskog rata.
  
  Međunarodni mehanizmi kažnjavanja za učinjene ratne zločine, genocid i zlocine protiv čovečnosti i čovečanstva, profunkcionisali su tek posle Drugog svetskog rata kada je, u Nirnbergu i Tokiju, od strane Sila pobednica pred ad hoc ustanovljenim sudovima, organizovano suđenje nacističkim zločincima za teška krivična dela proizašla ne samo iz pojedinačnih i kolektivnih zločina već i zbog pokušaja istrebljenja čitavih naroda (genocid, holokaust).
  
  Savezničke države (Sjedinjene Američke Države, Sovjetski Savez i Velika Britanija) donele su više međunarodnih akata sa ciljem kažnjavanja fašističkih zločinaca iz tog rata. Pravna osnova za vođenje Nirnberškog procesa i osudu vinovnika zločina protiv čovečnosti i medunarodnog prava stvorena je na osnovu Moskovske deklaracije o odgovomosti hitlerovaca za počinjena zverstva, od 30. oktobra 1943. godine, zaključaka konferencija u Teheranu, Jalti i Potsdamu, Londonskog sporazuma savezničkih sila o sudskom gonjenju i kažnjavanju glavnih ratnih zločinaca Evropske osovine od 8. avgusta 1945. godine, Statuta Međunarodnog vojnog suda (koji je prvi, privremeni, međunarodni krivični zakonik), i Zakona broj 10 o kažnjavanju lica odgovomih za ratne zločine, zločine protiv mira i protiv čovečnosti donesenog u Berlinu 20. decembra 1945. godine.
  
  Na poznatom Nirnberškom procesu 1946. godine, utvrđena je odgovornost 22 lica za zločine protiv mira, ratne zločine i zločine protiv čovečnosti. Nirnberškom presudom od 1. oktobra 1946. godine osuđeno je 12 lica na smrtnu kaznu vešanjem, 3 na doživotni zatvor, a 4 na vremenske kazne od deset do dvadeset godina, dok su 3 oslobođena optužbe. Osim ovog, održano je i niz drugih sudenja gde je suđeno ,,manjim" ratnim zločinclma.
  
  Na Tokijskom procesu izrečena je presuda vinovnicima ratnih zločina počinjenih na Dalekom istoku. Procesuirano je 28 lica i osuđeni su glavni japanski ratni zločinci, među njima bivši predsednici japanske vlade, trinaestorica generala i admirala, državni zvaničnici i ideolozi japanskog fašizma.
  
  I pored proteka vremena, ovi akti nisu samo faktografski i istorijski već su i danas svojevrsan primer, upozorenje i pouka, posebno kad se ima u vidu da Nirnberški i Tokijski proces predstavljaju osudu šefova država i visokih državnih funkcionera za učinjene zločine, proklamujući princip individualne krivične odgovornosti bez obzira na politički i državni rang učinilaca krivičnih dela. Generalna skupšina Ujedinjenih nacija potvrdila je načela međunarodnog prava priznata Statutom Nirnberškog suda i presudom tog suda, tako da su ista ugrađena i u savremeni Rimski statut stalnog Međunarodnog krivičnog suda i postala integralni deo međunarodnog krivičnog prava.

Međunarodni sud pravde u Hagu
- Međunarodni sud pravde u Hagu
  
  Međunarodni sud pravde u Hagu je glavni sudski organ Ujedinjenih nacija, u čiju nadležnost spada rešavanje sporova između država i davanje savetodavnih mišljenja o pravnim pitanjima.
  
  Sudski kolegijum ovog suda broji 15 sudija, sa mandatom od 10 godina. Sud sudi na bazi pristanka stranaka (država) u sporu i, pored primene pravila međunarodnog prava, spor može rešavati i po osnovu pravičnosti (ex aequo et bono).

Stalni Međunarodni krivični sud u Hagu
- Stalni Međunarodni krivični sud u Hagu
  
  International Criminal Court
  
  1. Osnivanje.
  
  Na Diplomatskoj konferenciji Ujedinjenih nacija opunomoćenoj za osnivanje Međunarodnog krivičnog suda, održanoj u Rimu, 17. jula 1998. godine osnovan je Međunarodni krivični sud kao stalna međunarodna sudska institucija za gonjenje i kažnjavanje najtežih krivičnih dela: zločina genocida, zločina protiv čovečnosti, ratnih zločina i agresije, koja su kao takva priznata od strane međunarodne zajednice. Konferencija je usvojila rimski Statut Međunarodnog krivičnog suda, kojim je on zapravo i osnovan (član 1.) i kojim su uređeni njegova nadležnost i funkcionisanje. Stupanjem na snagu rimskog Statuta: 1. jula 2002. godine, stalni Međunarodni krivični sud je otpočeo sa radom.
  
  2. Statut.
  
  Statutom Suda uređeni su: osnivanje i sedište Suda i njegova veza sa UN (čl. 1-4), nadležnost, prihvatljivost i merodavno pravo (čl. 5-21), opšti principi krivičnog prava (čl. 22-33), sastav i uprava Suda (čl. 34-52), pravila o toku istrage i podizanju optužnice (čl. 53-61), postupak suđenja (čl. 62-76), izricanje kazni (čl. 77-80), žalba i ponavljanje postupka (čl. 81-85), međunarodna saradnja i pravna pomoć (čl. 86-103) , izvršenje kazni i transfer osuđenih (čl. 103-111), nadležnost i rad Skupštine država-članica koja odlučuje o suštinskim pitanjima vezanim za poslovanje Suda (član 112), finansiranje rada Suda (čl. 113-118) i završne odredbe (čl. 119-128).
  
  3. Sedište.
  
  Sedište Međunarodnog krivičnog suda je u Hagu, u Holandiji, s tim što Sud može, po potrebi, imati sedište i na nekom drugom mestu. Međunarodni krivični sud je stalan, samostalan i nezavisan, s tim što ostvaruje konstruktivnu saradnju sa Savetom bezbednosti Ujedinjenih nacija koji mu garantuje potrebnu pomoć i podršku kao i njegovu nezavisnost i objektivnost.
  
  4. Sastav.
  
  Sud čine sledeća tela: Predsedništvo, Sudska veća, Kancelarija tužioca i Sekretarijat. Sastav Suda, kao međunarodne pravne institucije je takav da mu se obezbedi zakonski kapacitet potreban za izvršenje njegovih funkcija. Radom Međunarodnog krivičnog suda rukovodi Predsedništvo koje se sastoji od predsednika i dvojice potpredsednika koji se biraju na period od tri godine sa mogućnošću reizbora. Pored Predsedništva, Međunarodni krivični sud ima tri veća: Predraspravno veće, koje se angažuje u fazi istrage i optuženja, Sudeće veće, koje vodi postupak dokazivanja i suđenja i donosi odluku o kazni i Žalbeno veće, koje rešava po žalbi sa mogućnošću da preinači ili izmeni odluku o kazni ili naredi novo suđenje pred drugim Sudećim većem. Međunarodni krivični sud ima i Sekretarijat koji ima funkcije sudske uprave. Ovaj sud ima 18 sudija sa mandatom od 9 godina i bez mogućnosti ponovnog izbora. Sudije su nezavisne i imaju privilegije i imunitete koje imaju šefovi diplomatskih misija, prema važećim međunarodnim ugovorima. Tužilac funkcioniše nezavisno, kao odvojeni organ suda. Kancelariju tužioca vodi tužilac kojem asistira jedan ili više zamenika. Sudije, tužioca i njegove zamenike bira skupština država članica. Sekretara Suda biraju sudije tajnim glasanjem.
  
  5. Nadležnost.
  
  Nadležnost Međunarodnog krivičnog suda usmerena je protiv zločina genocida, zločina protiv čovečnosti, ratnih zločina i agresija protiv suverenih država. Statut posebno utvrđuje pojmove i definicije zločina genocida (član 6), zločina protiv čovečnosti (član 7) i ratnih zločina (član 8). Sud ima nadležnost samo nad zločinima počinjenim nakon stupanja na snagu Statuta (nadležnost ratione temporis - član 11).
  
  6. Postupak.
  
  Postupak pred Sudom vodi se uz poštovanje osnovnih principa krivičnog prava, kao što su: nullum crimen sine lege (član 22. Statuta), nulla poene sine lege (član 23. Statuta), zabrana retroaktivnosti (član 24. Statuta), isključenje nadležnosti nad licima ispod 18 godina (član 26. Statuta), irelevantnost imuniteta nosilaca javnih funkcija (član 27) i drugi.
  
  7. Kazne.
  
  Kazne koje Međunarodni krivični sud može izreći učiniocima krivičnih dela genocida, zločina protiv čovečnosti, ratnih zločina i agresija, su: a) zatvor u trajanju do maksimalno 30 godina, i b) doživotni zatvor, za ekstremno teške zločine i kad takvu kaznu opravdavaju lične osobine i ponašanje osuđenog. Kao dodatna, uz zatvorsku kaznu, može se izreći novčana kazna, kao i konfiskacija prihoda, imovine i dobara stečenih zločinom. Osuđeno lice izdržava kaznu zatvora u državi koju odabere Međunarodni krivični sud sa liste država koje su izrazile spremnost da prihvate osuđenog, sa mogućnošću, u bilo koje vreme, prebacivanja osuđenog u zatvor neke druge države. Ako nema mogućnosti da osuđeno lice zatvorsku kaznu izdržava u nekoj od država članica, ta kazna biće izvršena u zatvorskoj ustanovi u Holandiji, gde je sedište Suda.
  
  8. Značaj.
  
  Prilikom ratifikacije, prihvatanja ili odobrenja Statuta, država članica ne može stavljati rezerve na Statut Međunarodnog krivičnog suda (član 120. Statuta). Ali, u skladu sa prelaznom odredbom u članu 124. Statuta, država članica može da izjavi da za prvih sedam godina, posle stupanja na snagu Statuta, ne prihvata nadležnost Međunarodnog krivičnog suda u odnosu na ratne zločine (definisane u članu 8. Statuta) za koje se tvrdi da su počinjeni od strane njenih državljana ili na njenoj teritoriji. Veliki broj država je, odmah po osnivanju, dao podršku stalnom Međunarodnom krivičnom sudu, tako da je on dve godine nakon osnivanja, tačnije 1. jula 2002. godine započeo sa radom. Početkom 2006. godine Rimski statut o osnivanju Međunarodnog krivičnog suda ratifikovalo je 100 država. Ovaj sud uliva nadu da ubuduće ratni zločini i zločini protiv čovečnosti neće ostati nekažnjeni, ali se već sada vidi da ga neke države, pogotovo one moćnije koje su upletene u mnoge lokalne i regionalne krize i sukobe, ne dočekuju sa odobravanjem, pa čak traže, kao Sjedinjene Američke Države, da njihovi vojnici budu izuzeti iz jurusdikcije Međunarodnog suda.

Jurisdikcija

PRAVOSUĐE U REPUBLICI SRBIJI

Nadležnost sudova u Republici Srbiji

REGIONALNO PRAVOSUĐE

Pravosuđe u Bosni i Hercegovini

Osnivanje, organizacija i nadležnost sudova u Republici Crnoj Gori

Pravosuđe u Federaciji Bosne i Hercegovine

Pravosuđe u Republici Makedoniji

Pravosuđe u Republici Hrvatskoj

Pravosuđe u Republici Sloveniji

Pravosuđe u Republici Srpskoj

MEĐUNARODNO PRAVOSUĐE

Evropski sud za ljudska prava u Strazburu

- Haški Tribunal -

Krivični sud za zločine u Ruandi

Krivični sudovi u Nirnbergu i Tokiju

Međunarodni sud pravde u Hagu

Stalni Međunarodni krivični sud u Hagu

International Criminal Court

Jurisdikcija