Tranzicija i pravni sistem
Intenzivnost i zgusnutost političkih potresa i promena u Jugoslaviji i Srbiji krajem 20-tog veka i početkom 21. veka, bila je tolika i takva da su se svi drugi društveni i ekonomski procesi formirali i odvijali usporenije a često i drugačije nego u ostalim zemljama regiona. Burno rastakanje zajedničke šestočlane države, rat kao totalna devastacija postojećeg sveta i njegovih vrednosti, višegodišnja ekonomska blokada zemlje, zbrinjavanje milion izbeglica, bombardovanje i razoružavanje zemlje, haško traganje za vinovnicima rata, cepanje tek nastale dvočlane državne zajednice, višegodišnji separatistički pokret na delu državne teritorije i jednostrano proglašenje nezavisnosti, bujanje socijalne agresije i organizovanog kriminala, atentat i ubistvo prvog premijera nove demokratske vlasti, su događaji i procesi koji bi ugrozili stabilnost svake države. U svemu tome, Srbija je, kao i druge postsocijalističke zemlje, početkom 90-tih godina prošlog veka ušla u proces ekonomskih i političkih reformi koje, usled brojnih okolnosti, nisu imale onu brzinu i dubinu kao što je to bio slučaj u drugim sličnim zemljama.
Tranzicija od socijalizma ka kapitalizmu, koja je u poslednjoj dekadi 20-tog veka bila sinonim i put za oslobađanje od okova prošlosti, za privredni rast, profitabilno poslovanje i nove društvene i političke vidike, na kraju prve dekade 21-og veka svedoci o devastiranoj ekonomiji, urušenoj i uništenoj industriji, armiji nezaposlenih, socijalnoj bedi i moralnom posrnuću društva.
I pravni sistem je razapet izmedu socijalističkih dogmi i kapitalističkog imperativa, između društveno-kolektivnog i privatno-sopstveničkog, između slobodnih radnika i ograničenih najamnika, između upotrebe i zloupotrebe, između tržišne slobode i društvenih normi, između evropskog i anglosaksonskog prava. Mehanizmima Evropske unije vrši se ujednačavanje, tzv. harmonizacija, domaćeg prava sa komunitarnim pravom EU, ali niko ne vodi računa o unutrašnjoj harmonizaciji pravnog sistema, tako da imamo široku gamu raznih propisa koji se prožimaju i češće međusobno kolidiraju nego dopunjuju. Normativnim pitanjima svojinskog sistema bavi se resor finansija, resor pravde, kao i posebna vladina komisija koja uobličava celokupno građansko zakonodavstvo. Procesno zakonodavstvo je na putu nametnute anglosaksonizacije, iako pravni ambijent ovog dela Evrope nije pripremljen za to.
Zemlji kao što je Srbija, u ovom smutnom vremenu tranzicije, odavno nedostaje posebna komisija za pravni sistem koja bi se svodno bavila ujednačavanjem i izgradnjom pravnog sistema i domaćeg zakonodavstva. Postoji odavno komisija za ekonomski sistem, ali nema komisije za pravni sistem i taj nedostatak je vrlo uočljiv jer je pravo ipak “duša” ekonomije čija uspešnost, između ostalog, bazira i opstaje na dobroj, jasnoj i stabilnoj pravnoj regulaciji.
(januar 2013. godine)